Imagine Travels

Dit verhaal schreef ik voor National Geographic als eindopdracht voor de masterclass reisjournalistiek.

De kleuren van het oude Perzië komen verrassend tot leven in dit land met zijn duistere dictatuur. Reisjournalist én textieldeskundige Anna Windig is in Kashan, waar geschiedenis al millennia verweven is met tapijtkunst, en dat sinds 2023 UNESCO World City of Traditional Textiles is.

Met een zwart verweerde stok zwiert de man in het rode overhemd het schuim tot een woeste draaikolk. Hij gooit poeder in het water dat stoomt, spettert en sist. Zijn blauwe handen voegen streng na streng lammetjes-witte wol toe. In een constante vloeiende beweging trekt hij armen vol wol uit het water en dompelt ze weer onder, zijn handen een nauwelijks te volgen waas. Dan gebeurt het. Onmerkbaar kleurt de wol van het lichtste blauw van het ochtendgloren tot het donkerblauw van duizend en één nacht. Hier diep binnenin een bazaar in Kashan in Perzië.

Kashan, zo’n tweehonderd kilometer ten zuiden van Teheran, ooit welkome oase op de zijderoute en stad waarvandaan de wijzen uit het Oosten richting Bethlehem vertrokken, aldus net beëdigde gids en wereldreiziger Reza. In strak turquoise T-shirt, met zijn Nederlands geliefde aan zijn zij en een enorm netwerk van vrienden in zijn telefoon leidt hij ons kleine reisgezelschap met kalme vriendelijk autoriteit door zijn geboorteland.

Kashan, Bazaar

Terwijl ik mijn hoofddoek schik zodat ik er betamelijk uit zie doen feit en fictie haasje over in mijn hoofd. Ik ben op de filmset van Aladdin: metershoog opgestapelde koperen pannen, straks vallen ze, zinken emmers met kruiden in elke denkbare schakering van elke denkbare kleur, geuren; rijker en dieper dan ik tot nu toe ken. Voor me lopen vrouwen, van top tot teen bedekt in hun zwarte chadors. Doorzichtige sjaaltjes en sluiers vormen een regenboog van felle kleuren in het gewelf boven hen.

Nep
Kom naast me zitten wenkt de man achter het weefgetouw. Hij spoort me aan om een selfie te nemen en vraagt vervolgens een bijdrage. Ik betaal voor de mislukte selfie maar had liever meer willen weten over de techniek van het weven. Dan beent gids Reza op de man af en na een indringend gesprek krijg ik m’n geld terug. Dit past niet bij het gastvrije Iran. Later vraag ik of ik iets kan zien van hoe de tapijtnijverheid nu echt werkt. Reza knikt nadenkend, maar zegt niets.

Het verborgen domein van de wolverver.
En nu is hij verdwenen, Reza lijkt wel opgeslokt door de donkere muur waartegen we wachten. Een beetje beteuterd kijken we elkaar aan. Net als het ongemakkelijk wordt komt hij tevoorschijn door een onooglijk houten deurtje dat al die tijd in de muur zat. We volgen hem door een smalle donker gangetje naar een gewelfde ruimte.

“Nou, deze meneer doet niet aan opruimen” grapt een van de reisgenoten. Plastic tonnen, kannen en kannetjes in allerlei kleuren en maten dwars door elkaar, sommige opengeknipt en gevuld met gekleurde dikke vloeistof andere bevatten poeder. Manshoge plastic zakken, opengescheurde dozen en lege zakjes, een enorme koperen weegschaal de grond. In de hoek zie ik een stenen kuip die eeuwenoud moet zijn. Waar ooit een houtvuur brandde staat nu een gasfles. Dan weet ik het: we zijn in het domein van een wolverver.

We bekijken het wolverf proces. Als een razende stel ik mijn camera in; ik klik, ik kijk, niet vergeten adem te halen, hier kom ik nooit meer. Op deze plek, op deze manier en in deze oude kuip wordt al eeuwen op dezelfde manier wol geverfd en nu gebeurt het hier in dit moment voor mijn ogen. De wolverver is klaar en pakt zijn mobiele telefoon. Al pratend met het ding tegen z’n schouder geklemd hangt hij de wol buiten de drogen. De wol is honderd procent natuurlijk, de verf soms wel soms niet, de verver gebruikt wat voorradig is op het moment.

Wolhandelaar
Of wij alsjeblieft even stil willen zijn. Er komt iemand binnen, broekspijpen iets te lang over z’n slippers slobberig jasje, scherpe haaksneus en een baard van een paar dagen. Zakken gaan open, wol wordt tussen de vingers gevoeld, er wordt gepraat en ernstig gekeken en
uiteindelijk handen geschud. Dan maken wij kennis met de handelaar die ondertussen vriendelijk lacht. Dat hij van origine een tapijtknoper is bewijst hij door z’n handen naar ons op te houden. We kijken hem niets begrijpend aan.

Deze tapijtknoper heeft het in de vingers.
Bedenk als je met je hand over een hoogpolig tapijt gaat dat een tapijt knoper elk draadje handmatig om de kettingdraad of schering knoopt en in één vloeiende beweging met een vlijmscherp mes afsnijdt. Het gaat wel eens mis in de jaren die het kost om één tapijt te maken. Zo leren wij die ochtend dat een paar missende vingertoppen een ereteken zijn voor de echte tapijtknopers. Kashan is bekend om zijn verfijnde tapijten, nergens vind je meer scheringdraden per vierkante centimeter. Hierdoor ontstaat een hele fijne pool waar de gedetailleerde patronen goed op uitkomen. De wol die de handelaar deze ochtend gekeurd heeft is zal voor kelims worden gebruikt. Deze rustieke tapijten worden met een simpele schering en inslag geweven, in plaats van geknoopt. Beide soorten hebben de diepe en natuurlijke kleuren waar Kashan ook om bekend staat met elkaar gemeen.

Waargebeurd
De verver wil nu echt door met zijn werk. Ik wilde ontdekken wat er nog restte van het eeuwenoude productieproces van Perzische tapijten, en stond er met mijn neus bovenop. Vandaag loop ik door de textielgeschiedenis die ik ooit doceerde. In een land waar de werkelijkheid zo oneindig fascinerender en kleuriger is. En dit is nog maar de derde dag van onze reis.